W kwietniu 2025 r. Urząd Morski w Gdyni podpisał umowę z konsorcjum firm OPEGIEKA Sp. z o.o. oraz MGGP Aero Sp. z o.o. na realizację nowoczesnego monitoringu trzcinowisk na obszarze Natura 2000 Zalew Wiślany (PLB280010). Projekt obejmie lata 2024–2028 i będzie realizowany na powierzchni 322 km².

Monitoring obejmie m.in. analizy zdjęć satelitarnych (Sentinel, Landsat, Planet), naloty samolotowe z zaawansowanymi kamerami i skanerami laserowymi oraz wykorzystanie algorytmów uczenia maszynowego do klasyfikacji szaty roślinnej. Celem jest precyzyjna ocena stanu trzcinowisk i pozyskiwania trzciny pospolitej (Phragmites australis).

Trzcinowiska to ważne siedliska ptaków oraz naturalna ochrona przed falowaniem. Badania będą prowadzone trzy razy w roku przez cztery lata. Powstaną mapy i raporty dokumentujące zmiany i zasięg szuwarów, co pozwoli na skuteczniejsze wdrażanie działań ochronnych.

Przedsięwzięcie jest częścią projektu „Ochrona gatunków oraz siedlisk przyrodniczych w obszarach administrowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni”, współfinansowanego z programu FEnIKS 2021–2027. Wartość umowy to ponad 1,2 mln zł brutto.

Cel: ochrona i zrównoważone zarządzanie

Monitoring obejmie powierzchnię 322 km², czyli cały obszar specjalnej ochrony ptaków Zalewu Wiślanego. Projekt pozwoli nie tylko na bieżące monitorowanie kondycji szuwarów, ale także na identyfikację miejsc pozyskiwania trzciny pospolitej (Phragmites australis), co jest kluczowe z punktu widzenia ochrony przyrody. Trzcinowiska stanowią bowiem naturalną barierę przed falowaniem oraz siedlisko dla wielu gatunków ptaków chronionych w ramach sieci Natura 2000.

Dzięki regularnym badaniom, prowadzonym trzy razy do roku przez cztery kolejne lata, możliwe będzie opracowanie narzędzi do zautomatyzowanego wyznaczania powierzchni szuwarów na podstawie danych satelitarnych, lotniczych i tych pozyskiwanych za pomocą dronów. Taka metodyka umożliwi lepsze zarządzanie terenem oraz ocenę, czy trzcinę pozyskuje się zgodnie z zapisami planu ochrony tego cennego obszaru.

Nowa jakość danych środowiskowych

Jednym z głównych efektów projektu będzie stworzenie szczegółowych, corocznych raportów oraz map uwzględniających sezonowe zmiany w strukturze trzcinowisk – od końca zimy, przez wiosnę, aż po lato. Będą one pomocne w ocenie działań ochronnych, analizie presji na środowisko oraz planowaniu dalszych działań konserwatorskich.

Zlecone prace są elementem szerszego przedsięwzięcia pn. „Ochrona gatunków oraz siedlisk przyrodniczych w obszarach administrowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni”, realizowanego dzięki współfinansowaniu z programu FEnIKS 2021–2027. Wartość podpisanej umowy wynosi ponad 1,2 mln zł brutto.

Szuwary pod lupą

Jak pokazują wcześniejsze dane monitoringu prowadzonego przez Urząd Morski, powierzchnia pozyskiwania trzciny spadła – z 432 ha w 2023 roku do około 262 ha w roku 2024. Równolegle prowadzone są również badania ornitologiczne, które pozwalają ocenić wpływ zmian siedliskowych na populacje ptaków.

– Dzięki pozyskanym danym stworzymy nie tylko kompleksowy obraz aktualnego stanu trzcinowisk, ale także narzędzia do ich monitorowania w przyszłości. Pozwoli to na skuteczniejsze wdrażanie działań ochronnych zgodnie z obowiązującym planem ochrony obszaru Natura 2000 – podkreśla Magdalena Kierzkowska, rzecznik prasowy Urzędu Morskiego w Gdyni.

Jak zaznacza rzeczniczka, informacje pozyskane w ramach tego projektu będą także cennym źródłem wiedzy w kontekście wcześniejszych analiz oddziaływania środowiskowego dla inwestycji, takich jak droga wodna przez Mierzeję Wiślaną (przekop w Nowym Świecie). W połączeniu z danymi z wcześniejszych monitoringów oraz aktualnych pomiarów możliwe będzie wyciągnięcie wniosków dotyczących skutków eksploatacji szuwarów oraz potrzeb regulacji zasad ich pozyskiwania.

Nowa era w monitoringu przyrody

Projekt realizowany przez OPEGIEKA i MGGP Aero to przykład, jak nowoczesna technologia może wspierać ochronę środowiska. Dzięki połączeniu teledetekcji, sztucznej inteligencji i wiedzy ekspertów, możliwe będzie prowadzenie precyzyjnego, systematycznego nadzoru nad jednym z najcenniejszych obszarów przyrodniczych Polski.