Ku pamięci tych, którzy odeszli w mroku. 80. rocznica Marszu Śmierci więźniów KL Stutthof
25 stycznia 1945 r. we wczesnych godzinach porannych teren obozu koncentracyjnego Stutthof opuściły kolumny więźniów. Łącznie blisko 33 000 osób (11 000 z obozu centralnego i blisko 22 000 z podobozów) udało się w morderczy Marsz Śmierci. Wskutek wycieńczenia, głodu, chorób, zimna oraz mordów życie straciło ok. 17 000 spośród nich. W tym roku obchodzimy 80. rocznicę tych tragicznych wydarzeń. Uroczystości upamiętniające odbędą się 25 stycznia 2025 r. o godz. 13:00 w Archikatedrze Oliwskiej w Gdańsku.
Upamiętnienie w Archikatedrze Oliwskiej
To już wieloletnia tradycja, że 25 stycznia – w rocznice rozpoczęcia Marszu Śmierci więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof – spotykamy się na Mszy Świętej, która odprawiana jest w intencji wszystkich ofiar. Te spotkania przez wiele lat dawały nam możliwość rozmowy z uczestnikami tych tragicznych wydarzeń oraz ich rodzinami. Był to czas gdy wspólnie mogliśmy na moment zwolnić w pędzie życia codziennego i zastanowić się nad tym co najważniejsze, rodziną, bliskością innych osób, wolnością oraz człowieczeństwem. Dziś w następstwie odchodzenia pokolenia Świadków Historii, na nowo staramy się zdefiniować sens uroczystości. W naszym odczuciu mają one nie tylko wymiar religijny, ale powinny być także świadectwem naszej społecznej odpowiedzialności za pamięć o ofiarach zbrodni popełnionych w czasie II wojny światowej oraz solidarności z nimi i ich rodzinami – mówi Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Msza Święta w intencji ofiar KL Stutthof odbędzie się 25 stycznia 2025 (sobota) o godz. 13:00 w Archikatedrze Oliwskiej.
Zimowy pejzaż naznaczony cierpieniem – Marsz Śmierci więźniów KL Stutthof
Na wieść o zbliżających się wojskach Armii Czerwonej niemieckie władze obozowe podjęły decyzję o ewakuacji więźniów z KL Stutthof i jego podobozów. 25 stycznia 1945 r. z obozu centralnego wyruszyły pierwsze kolumny. Szacuje się, że łącznie ewakuacją lądową w obozie centralnym objęto ok. 11 000 osób. W przypadku podobozów liczba ta była jeszcze większa. W morderczą wędrówkę udało się ponad 22 000 więźniów. Punktem docelowym ewakuacji miała być szkoła SS w Lęborku.
Od początku osiągnięcie przez wycieńczonych, zagłodzonych i często chorych więźniów wydawało się niemożliwe. Komendantura założyła, że opuszczający obóz Stutthof pokonają trasę 140 km w ciągu 7 dni. Już pierwsze godziny zweryfikowały te plany. Maszerując w ogromnych zaspach śnieżnych i mrozie sięgającym niekiedy poniżej 20 stopni więźniowie umierali z wycieńczenia. A ci, którzy odstawali od kolumn byli na miejscu mordowani przez SS-manów. Bardzo szybko zaczęło brakować także pożywienia. Racje, które więźniowie otrzymali przed wymarszem wielu z nich zjadło od razu. Przez kolejne 3-4 dni nie mieli niczego w ustach.
Morderczą wędrówkę tak o to wspominał Jan Jarzębowski:
- Kilometr przed nami maszerowała jakaś kolumna. Widać ją było dokładnie, ponieważ teren był falisty. Widzieliśmy jej końcówkę z trudem podchodzącą pod górę i padające sylwetki tuż po wystrzałach. Po kilku minutach mijaliśmy te świeże trupy. Przed nami musiały iść jeszcze inne kolumny, ponieważ mijaliśmy i starsze trupy.
Dopiero na Kaszubach więźniowie mogli liczyć na pomoc z zewnątrz. Łącznie w Marszu Śmierci wzięło udział 33 000 więźniów z obozu centralnego Stutthof i jego podobozów. W trakcie jego trwania śmierć poniosło 17 000 osób.
Pamiętać to Nasz obowiązek!
W tym roku obchodzimy 80. rocznicę tych tragicznych wydarzeń. Jak zaznacza Łukasz Kępski, rzecznik Muzeum od wielu lat widać, że pamięć o Marszu Śmierci na Pomorzu, szczególnie w kaszubskiej części. W wielu miejscach wciąż słychać echo kroków więźniów, szepty ich rozmów i modlitw oraz krzyk rozpaczy. Dlatego Naszym obowiązkiem jest pamiętać!!!
Podobnie, jak w poprzednich latach wiele z upamiętnień ma charakter oddolny, inicjowana jest przez samorządy, instytucje kultury, szkoły i organizacje pozarządowej. 24stycznia upamiętnienia odbędą się m.in. w Cedrach Wielkich oraz Suchym Dębie. 27 stycznia wspólnie z Ośrodkiem Kultury, Sztuki i Biblioteki Publicznej Gminy Pruszcz Gdański zapraszamy do Mediateki w Straszynie, gdzie będzie można wysłuchać m.in. wykładu dr. Kordiana Kuczmy z Muzeum Stutthof w Sztutowie. Natomiast 29 stycznia w Pruszczu Gdańskim podczas uroczystości rocznicowych zostanie zaprezentowana przygotowana m.in przez Agnieszkę Kłys i dr. Marcina Owsińskiego wystawa „Stutthof idzie! Ewakuacja więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof 25.01-12.03.1945”.
Również w kolejnych tygodniach w wielu miejscowościach odbywać się będą upamiętnienia m.in. w Pomieczynie czy Nawczu. Jak zaznacza Piotr Tarnowski – To niezwykle ważne, aby pamięć żyła, była kultywowana przez kolejne pokolenia. Wtedy będziemy mogli wierzyć w to, że nigdy nie dojdzie do powtórzenia tej tragicznej historii.
Pamięć ta nie tylko powinna ograniczać się do udziału w uroczystościach, wydarzeniach, ale przede wszystkim ma uczyć nas empatii i szacunku dla drugiego człowieka, niezależnie od jego pochodzenia, wyznania czy przekonań.
Zaproszenie do wspólnego uczestnictwa
Msza Święta w intencji Ofiar KL Stutthof: 25 grudnia, godz. 13:00, Archikatedra Oliwska w Gdańsku
Lokalne uroczystości: Cedry Wielkie, Suchy Dąb, Pruszcz Gdański, Straszyn, Pomieczyno, Nawcz i inne miejscowości na Kaszubach (szczegóły i terminy ogłaszane przez lokalnych organizatorów).
